DIŞ GEBELİK

Dış gebelik, döllenmiş bir yumurtanın rahim içi dışında bir yere yerleşmesidir. Yaklaşık % 95’i  tüplere yerleşir. Gebeliğin ilk 3 ayındaki anne ölümlerinin en sık nedenidir ve gebeliklerin yaklaşık % 2sinde görülür. Döllenmiş olan yumurta herhangi bir nedenden dolayı tüplerden rahim boşluğuna kadar olan seyahatini tamamlayamaz. Tüp bebek uygulamaları dışında yumurtayla spermin ilk karşılaştığı ve döllenmenin gerçekleştiği yer kadının fallop tüpleridir. Daha sonraki günlerde embriyo gelişimine devam ederken rahim içine hareket eder ve yerleşerek büyümeye devam eder. Bu normal hareketin olmaması durumunda embriyo tüplerde, çok daha az sıklıkla da yumurtalık, rahim ağzı kanalı, karın boşluğu gibi gebeliğin gelişimine uygun olmayan ortamlarda yerleşir. Bu uygun olmayan alanlara yerleşen gebelikler büyüdükçe bulundukları dokuyu yırtarak gebe için hayati risk oluşturan kanamalara yol açabilirler. Bu durum fark edilmez ve tedavi edilmez ise iç kanama sonucu anne ölümü ile sonlanabilir. Dış gebeliğin önemi hayati risk oluşturan durumundan kaynaklanır.

Dış Gebelik Riskini Artıran Nedenler

Tüplerde kısmi tıkanıklık yapan ya da tüplerin hareket kabiliyetini azaltan bütün durumlar dış gebelik için uygun zemin hazırlar. Bunlardan en sık görüleni tüplerin geçirilmiş enfeksiyonudur. Her enfeksiyon atağı dokularda bir miktar harabiyet ve yapışıklık yaratır. Enfeksiyon sayısına ve şiddetine bağlı olarak yapışıklıkların derecesi de değişiklik gösterir. Bu yapışıklık hem tüplerin içinde olur ve tüpün iç kanalını kapatır, hem de tüpün dışında meydana gelerek tüplerin doğal yapısını bozar. Tüplerin tam tıkanması durumunda kısırlık sorunu ortaya çıkarken kısmi tıkanma durumunda döllenen embriyonun rahime taşınamamasından dolayı dış gebelik oluşur. Tüplerin hasar görmesine ve yapışıklığına  yol açan tek etken enfeksiyonlar değildir. Geçirilmiş operasyonlar (dış gebelik, yumurtalık kisti,  barsak ameliyatları) da dokularda yapışmalara neden olur. Özellikle daha önce dış gebelik nedeniyle ameliyat edilmiş tüplerde dış gebelik riski en az 5 kat artar. Bir diğer etken tüplerde var olan doğumsal şekil bozukluklarıdır. Yine aynı mekanizma ile döllenmiş yumurtanın rahim içine ulaşması engellenebilir ve ektopik gebelik ortaya çıkabilir. Spirallerin (rahim içi araç) uzun süre dış gebelik riskini arttırıp arttırmadığı tartışılmıştır. Gerçekte spiral gebelik şansını son derece azaltır. Spiral kullanan birinin gebe kalması son derece zordur, fakat bir gebelik oluştuğunda bunun bir dış gebelik olma olasılığı normale göre daha yüksektir. Yani spiral dış gebelik riskini arttırmaz. Ama eğer spiral kullanan bir kadında gebelikten şüpheleniliyor ise bunun bir dış gebelik olmadığı mutlaka tespit edilmelidir. Daha önce ektopik gebelik geçirenlerde de risk normale göre daha yüksektir. Bir dış gebelik geçiren kadının sonradan yine dış gebelik geçirme şansı %10 civarındadır. Tüp bebek tedavilerinde de rahim içine transfer edilen embriyoların tüplere doğru hareket etmesi ile de dış gebelikler oluşabilir.

Belirtileri nelerdir?

Normal erken gebeliğin bütün belirtileri dış gebelikte de görülür. Adet gecikmesi, mide bulantıları, kan ve idrarda yapılan gebelik testlerinin olumlu olması normal gebelik ile aynıdır ve ektopik gebeliğin fark edilmesini engeller. Kandaki hormon değerinin (BHCG) gün aşırı takiplerde istenilen seviyede artmaması, vajinal kanama, özellikle alt karın bölgesinde şiddetli karın ağrısı, ultrason muayenesinde rahim içinde gebelik kesesinin görülmemesi, baygınlık hissi şeklinde dış gebelik  bulgu verebilir. İhmal edilen durumlarda ektopik gebelik ürünü artık daha fazla genişletemediği tüpü yırtmış, iç kanama başlamış, tansiyon düşmüş ve hastanın hayatı ciddi ölçüde tehlike altına girmiş olabilir. Gebelik testi pozitif saptanan ve erken dönemde doktora başvuran gebelerde yukarıda sayılan türde herhangi bir bulgu vermeyen durumlarda kandaki hormon değeri belli bir seviyede olduğu halde rahim içerisinde gebeliğin görülmemesi ile tanı konulabilir. Böylece gebenin hayatı ciddi tehlike altına girmeden ektopik gebeliğin tedavisi yapılabilir. 

Tedavisi nasıldır?

Dış gebeliklerin tedavisi gebeliğin boyutuna ve kadının genel durumuna göre belirlenir. Eğer tüpte bir yırtılma meydana gelmişse ve iç kanama mevcutsa tek tedavi seçeneği ameliyattır. Burada laparoskopi (kapalı ameliyat) ya da laparotomi (açık ameliyat) ile var olan dış gebelik temizlenir. Ameliyat olarak günümüzde laparoskopi denilen kapalı ameliyatlar çok sık yapılmaktadır. Bu ameliyat ile hastanın diğer organlarına zarar vermeksizin, ilerideki doğurganlığı daha iyi korunarak ameliyat tamamlanmakta ve hızlı bir iyileşme sağlanmaktadır. Eğer tüpte çok harabiyet yoksa  tüp korunabilir ancak tüpte harabiyet çoksa veya dış gebeliğin tüpte yerleştiği yere göre bazen dış gebeliğin geliştiği tüp alınmak durumunda kalınabilir. Hastanın durumu stabil ve gebelik ürünü tüpü yırtmamışsa özellikle erken tanı alan gebelerde ilaç tedavisi (Methotrexate) ile dış gebeliğin ameliyat edilmeden yok edilmesi amaçlanır. Bazen de çok erken dönemde  ilaç ya da ameliyata gerek kalmadan dış gebelik kendiliğinden kaybolabilir ve bu gebelerde belli aralıklarla kandaki gebelik hormonunun izlemini yapmak yeterli olur.

Dış Gebelik ve Normal Gebelik Birlikteliği

Dış gebelik ve normal gebeliğin birlikte görülmesi de mümkündür. Aynı anda hem rahim içinde hem de rahim dışında gebeliğin olduğu bu duruma heterotopik gebelik denir ancak 10 binde 1 gördüğümüz çok ender bir durumdur. Kısırlık tedavisi (tüp bebek, aşılama vb.) alanlarda görülme riski artmıştır. 

Sonuç

Dış gebelik hayati risk oluşturur. Dış gebeliğin tehlikelerinden korunmanın en kolay yolu, anne adaylarının adet günleri geciktiğinde  zaman  kaybetmeden doktora başvurmalarıdır. Bu sayede en erken zamanda saptanan dış gebelik kadına ve tüplere zarar vermeden tedavi edilebilir.

Ameliyat gereken hastalarımız için hastanemizde de dış gebelik ameliyatı hem açık hem de kapalı olarak yapılmaktadır.